ΝΙΚΟΣ ΜΑΡΚΑΤΟΣ : Παγκοσμιοποίηση ,Τεχνολογία και Οικονομία

 η εικόνα προφίλ του Nicolas Markatos
Επειδή σκεπτικός παρατηρώ ότι κάποιοι φίλοι θεωρούν δεδομένη την "κινεζοποίησή μας" και αν δεν μας αρέσει τι να κάνουμε έγραψα και τους αφιερώνω....
Παγκοσμιοποίηση ,Τεχνολογία και Οικονομία
(Ο Ολοκληρωτικός Καπιταλισμός θα σηματοδοτήσει το «τέλος τηs Ιστορίας»;)
Του Νίκου Μαρκάτου
Ομοτ. Καθηγητή ΕΜΠ, π.Πρύτανη
Υπάρχουν διάφορες απόψεις επί του θέματος και πολύς ο κόπος όσων σκοπεύουν να μας πείσουν για την αναγκαιότητα της αύξησης της ανεργίας με τη χρήση της τεχνολογίας. Αυτή καθαυτή η τεχνολογία δεν μπορεί παρά να αναπτύσσεται. Όσο η επιστημονική γνώση αυξάνεται, πράγμα που είναι μέσα στην ίδια τη φύση του ανθρώπου, τόσο περισσότερες εφαρμογές βρίσκει σε αυτό που ονομάζουμε τεχνολογία. Δεν μπορούμε να αρνηθούμε την προσπάθεια για αποκάλυψη της φύσης επειδή μπορεί να κάνουμε κακή χρήση των αποτελεσμάτων της. Θεωρώ απαραίτητο να διευκρινιστεί από την αρχή, ότι η τεχνολογία από μόνη της δεν επιδρά στην απασχόληση.
Η ανεργία είναι ένα φαινόμενο που σχετίζεται με τη διάρθρωση της παραγωγικής διαδικασίας και όχι με τα εργαλεία που χρησιμοποιούνται σε αυτή. Είναι αποτέλεσμα των παραγωγικών σχέσεων, οι οποίες καθορίζουν την απασχόληση. Μάλιστα, η θέση αυτή ισχύει τόσο για την βιομηχανική επανάσταση στις αρχές του 20ου αιώνα, που ουσιαστικά εγκαθίδρυσε τον καπιταλισμό, όσο και για την τεχνολογική επανάσταση της πληροφορικής και των επικοινωνιών στις ημέρες μας. Είναι η φιλοσοφία της χρήσης της τεχνολογίας, ακριβέστερα των μέσων παραγωγής που ενσωματώνουν υψηλή (για κάθε εποχή) τεχνολογία, η οποία καθορίζει τις επιπτώσεις στην απασχόληση.
Αν το ζητούμενο είναι η παραγωγή του ίδιου κέρδους, με την είσοδο της νέας τεχνολογίας στην παραγωγική διαδικασία, οι θέσεις εργασίας θα περιορισθούν. Αυτό είναι που επιβεβαιώνει και η πράξη, διότι η επιδίωξη είναι το κέρδος. Ένα, πρόσκαιρο κατά τη γνώμη μου , αντίβαρο, είναι η επέκταση σε νέες αγορές. Αυτό επιχειρείται με τη παγκοσμιοποίηση σήμερα. Τελικά όμως, κάποια στιγμή δεν μπορεί παρά να επέλθει κορεσμός, δηλαδή να μην υπάρχουν πλέον άλλες αγορές στις οποίες να επεκταθούμε, οπότε δημιουργείται αδιέξοδο. Τα πράγματα εντείνονται και με τον ανταγωνισμό, ο οποίος πλέον θα διεξάγεται σε παγκόσμια κλίμακα.
Ο ανταγωνισμός θα πιέσει για χρήση όλων των μέσων, συμπεριλαμβανομένων των τεχνολογικών, για συμπίεση του κόστους. Σε αυτή τη λογική του κέρδους, τεχνολογία και ανεργία φαίνεται να συμβαδίζουν. Η τεχνολογία, στη περίπτωση αυτή, εκφυλίζεται σε εργαλείο για μείωση του κόστους. Υπάρχει, όμως, και άλλη χρήση της τεχνολογίας. Για παράδειγμα, μια βιομηχανία που μολύνει το περιβάλλον, μπορεί να εισάγει ένα νέο μηχάνημα προκειμένου να λιγοστέψει την ανθρώπινη εργασία. Μπορεί, επίσης, να αγοράσει μια διάταξη που προστατεύει το περιβάλλον από τα απόβλητά της. Και στις δύο περιπτώσεις πρόκειται για χρήση νέας τεχνολογίας στην παραγωγή. Μόνο που στη πρώτη το κέρδος αυξάνεται, ενώ στην δεύτερη, όχι. Είναι, λοιπόν, θέμα χρήσης και όχι ύπαρξης της τεχνολογίας.
Θα μπορούσε, όμως να είναι διαφορετικά, δηλαδή η τεχνολογία να χρησιμοποιείται για να αυξήσει τις θέσεις εργασίας ή γενικά για να βελτιώσει τις συνθήκες εργασίας. Ας δούμε ένα απλό παράδειγμα : Σε ένα εργοστάσιο απασχολούνται 100 εργαζόμενοι για 8 ώρες την ημέρα προσφέροντας εργασία 800 ανθρωποωρών ημερησίως. Για λόγους απλότητας, ας δεχθούμε ότι η απαραίτητη στο εργοστάσιο προσφορά εργασίας παραμένει σταθερή (ίση με 800 ανθρωποώρες για το παράδειγμα). Κάποια στιγμή, εισάγεται μια μηχανή η οποία κάνει τη δουλειά 50 εργαζομένων, δηλαδή προσφέρει έργο ισοδύναμο με 400 ανθρωποώρες. Το φερόμενο ως «φυσιολογικό» είναι να απολυθούν οι «περισσευούμενοι» 50 εργάτες και οι υπόλοιποι 50 να συνεχίσουν να δουλεύουν για 8 ώρες προσφέροντας τις υπόλοιπες 400 εργατοώρες. Το σενάριο μπορεί να επαναληφθεί με την εισαγωγή και νέων μηχανών και τελικά να απολυθούν όλοι οι εργαζόμενοι και να μείνει ένας ή και κανένας χειριστής μιας οσοδήποτε έξυπνης μηχανής.
Δείτε, τώρα, μια άλλη φιλοσοφία αντιμετώπισης του ίδιου προβλήματος. Αντί να απολυθούν 50 εργάτες, το ωράριο να μειωθεί σε 4 ώρες ημερησίως, οπότε η απαιτούμενη ανθρώπινη εργασία (400 ανθρωποώρες) θα προσφέρεται από τους 100 εργαζόμενους χωρίς να αυξηθεί η ανεργία. Απαιτούμε βεβαίως να μην μειωθούν οι αποδοχές. ‘Άλλωστε, ο Μπρέχτ παρατήρησε , σωστά κατά τη γνώμη μου ,ότι η εργασία είναι καταπιεστική εκτός εάν ευχαριστεί αυτόν που την κάνει . και δυστυχώς μόνο λίγοι έχουν δουλειές που τους ευχαριστούν.
‘Όμως όλοι ξέρουμε ότι κάτι τέτοιο δεν μπορεί να γίνει, διότι η καπιταλιστική διάθρωση της οικονομίας δεν επιτρέπει μείωση του κέρδους. Στο παράδειγμα που έφερα, δεν μπορούν να μην μειωθούν οι αποδοχές, διότι την εργασία την οποία μας ελευθερώνει η χρήση της τεχνολογίας, θεωρούμε όλοι «φυσικό» να την ωφεληθεί αυτός που καθορίζει τους όρους της και όχι ο εργαζόμενος. Δεν φταίει, όμως, η τεχνολογία γι’ αυτό, αλλά η χρήση της.
Το θέμα έχει ήδη αποτελέσει αντικείμενο προβληματισμού των σοσιαλιστικών κινημάτων στην Ευρώπη. Οι πολλές δυνατότητες που έχουν οι άνθρωποι στην διάθεσή τους από τις νέες τεχνολογίες, δεν σημαίνουν ότι βελτιώνεται η ποιότητα της ζωής τους. ‘Ένας άστεγος που ζει κάτω από μια εντυπωσιακή γέφυρα σε μια πόλη που όλοι επικοινωνούν ηλεκτρονικά, τι γνώμη λέτε να έχει για την ευημερία ; Πως νομίζετε ότι αντιλαμβάνεται την «αναγκαιότητα»
της κατάστασής του ; Και πως του ερμηνεύει το σύστημα την κατάστασή του; Του κατηγορεί την τεχνολογία γενικά και αόριστα και όχι τη χρήση της.
Η υποταγή, λοιπόν, της παραγωγής και της κοινωνίας στη λογική του κέρδους, φέρει την τεχνολογία να είναι ευτελές εργαλείο που χρησιμοποιείται στο βωμό μιας αμφισβητούμενης, πρόσκαιρης και ασταθούς κοινωνικής ευημερίας. Στο σημείο αυτό, τα σύγχρονα σοσιαλιστικά κινήματα θα είχαν ,αν τολμούσαν, πολλά να προσφέρουν. Αντίθετα ο νεοφιλελευθερισμός (θα έπρεπε να) υστερεί ακριβώς επειδή είναι εγκλωβισμένος στην υπηρεσία του κέρδους των ολίγων.
Προϋπόθεση για την επιτυχία του εγχειρήματος είναι η επαναφορά στην ημερήσια διάταξη ιδεών και πρακτικών που ανέκαθεν αποτελούσαν πρόπλασμα μιας σοσιαλιστικής ιδεολογίας και πολιτικής : η κοινωνική αλληλεγγύη, η πολιτική ως συμπύκνωση κοινωνικών πρακτικών και όχι ως τέχνη της διαχείρισης, η ιδεολογία της συλλογικότητας αντί των οραμάτων του ατομικισμού, η πίστη σε ένα καλύτερο κόσμο όπου θα πρυτανεύουν οι ανάγκες και οι αξίες χρήσης και όχι οι νόμοι της αγοράς και του ανελέητου ανταγωνισμού.
Όμως δυστυχώς αυτός ο δρόμος δεν ακολουθήθηκε ούτε από τα σοσιαλιστικά κόμματα της Ευρώπης. Αντί αυτού «εφευρέθηκε» ο «τρίτος δρόμος» στις αρχές της δεκαετίας του 90, κυρίως από τους Γκίτενς, Μπλαίρ, Σρέντερ, Κλίντον. Ο «τρίτος δρόμος» προσπαθούσε να υπερβεί τόσο το ατομικιστικό νεοφιλελευθερισμό όσο και τα αποτελέσματα του κεϋνσιανισμού, δηλαδή του κοινωνικού κράτους. Η κατάληξή του ήταν δυστυχώς η συνθηκολόγηση των σοσιαλδημοκρατικών κομμάτων με την αστική ιδιωτικοποίηση, τις ελαστικές εργασιακές σχέσεις, τα μηδενικά ελλείμματα, την εκμηδένιση των κοινωνικών δικαιωμάτων και τη λειτουργία του δημοσίου με επιχειρηματικούς όρους (ότι δηλαδή βιώνουμε σήμερα στη χώρα μας). Αξίζουν ίσως δύο λόγια για το «σύντροφο» Μπλαίρ το νεότερο πρωθυπουργό στη Μεγάλη Βρετανία, από το 1812, που ανέλαβε με τα υψηλότερα ποσοστά συμπάθειας από τον πόλεμο την εξουσία. Δέκα χρόνια αργότερα ο Μπλαίρ εξαναγκάστηκε σαν εγκαταλείψει την εξουσία, ενάντια στην επιθυμία του, ανεπιθύμητος από το κόμμα του, χωρίς την αγάπη του λαού του. Η κλίμακα της αποτυχίας της εξωτερικής πολιτικής του σοσιαλδημοκράτη Μπλαίρ μπορεί να μετρηθεί σε θανάτους, τραυματισμούς, ακρωτηριασμούς και δυστυχία σε όλη την Μέση Ανατολή, από τη Μεσόγειο μέχρι τον Τίγρη ποταμό.
Και όμως ο Μπλαίρ εξακολουθεί και «υπάρχει» αμειβόμενος πλουσιοπάροχα για τις διαλέξεις του (βλέπε και τον δικό μας Γ.Παπανδρέου). Ο Νέρων υποτίθεται ότι έπαιζε τη λύρα του, ενώ η Ρώμη καταβροχθιζόταν από τη φωτιά που ο ίδιος έβαλε. Ο διορισμός των διαφόρων «Μπλαίρ» στο χρυσοφόρο αμερικάνικο τσίρκο των διαλέξεων προσφέρει ένα σύγχρονο παράδειγμα της ματαιοδοξίας του Ρωμαίου αυτοκράτορα.
Παρά τη γενικευμένη όμως αποτυχία του «τρίτου δρόμου» οι έννοιες του, όπως η «κοινωνική συνοχή» (σε αντιδιαστολή με τη σοσιαλιστική διεκδίκηση της κοινωνικής ισότητας και της άμβλυνσης των κοινωνικών ανισοτήτων μέσω αναδιανομής του πλούτου), οι συμβάσεις απασχόλησης ώστε να εμφανίζονται χαμηλά ποσοστά ανεργίας, (σε αντιδιαστολή με τη σοσιαλιστική διεκδίκηση σταθερής και μόνιμης απασχόλησης) και ο περιορισμός του κοινωνικού κράτους μόνο στις πλέον ακραίες περιπτώσεις των φτωχοποιημένων λαών, φαίνεται ότι διατηρούνται στα σημερινά σοσιαλδημοκρατικά κόμματα της Ε.Ε. με μόνη δικαιολογία τη διασφάλιση της πολιτικής σταθερότητας του συστήματος.
Φαίνεται ότι η αύξηση της ανισότητας σε σχέση με τη «φιλελεύθερη δημοκρατία» θέτει σε αμφισβήτηση το «τέλος της ιστορίας»(F.Fukuyama, 1989), με την έννοια των ανταγωνιζόμενων ιδεολογιών. Ο ίδιος ο Fukuyama παραδέχτηκε στο Παρίσι το 2011 ότι συντρέχουν ορισμένοι πολύ σοβαροί λόγοι για τους οποίους ενδέχεται η φιλελεύθερη δημοκρατία να μην είναι η μοίρα όλης της ανθρωπότητας μια και υπάρχει η απειλή της φερόμενης πολιτικής αποσύνθεσης, η κατάρρευση των δημοκρατικών θεσμών μακροπρόθεσμα και η «κινεζοποίηση» (δηλαδή ένα καθεστώς παρόμοιο με αυτό της Κίνας).
Πράγματι, φοβάμαι, ότι αυτό που βιώνουμε σήμερα είναι η προσπάθεια του επιθετικού κεφαλαίου και των μεγάλων οικονομικών συμφερόντων να εγκαθιδρύσουν ένα καθεστώς με αποδοτικό καπιταλισμό αλλά χωρίς δημοκρατία. Ας μη υποτιμήσουμε τον κίνδυνο αυτό αφού όλες οι δυτικές χώρες προχωρούν επικίνδυνα προς την κατεύθυνση αυτού του νέου πολιτικού συστήματος, του ολοκληρωτικού καπιταλισμού, που θα εισαχθεί για λόγους οικονομικής επιβίωσης. Δεν διαβιούμε στην πραγματικότητα σε δημοκρατίες: μαζική επιτήρηση, βίαιη καταστολή των διαδηλώσεων, (Λονδίνο, Παρίσι, Ρώμη, Αθήνα κτλ) επιθέσεις σε μειονότητες, διεύρυνση του στρατιωτικού βιομηχανικού κατεστημένου, λιτότητα κτλ. Έχουμε την ελευθερία να επιλέγουμε κάθε είδους προϊόν ή τρόπο ζωής (όσα τουλάχιστον μπορούμε μέσα στην προϊούσα φτωχοποίηση) όμως αυτό δεν εγγυάται την προσωπική και πολιτική μας ελευθερία που διαρκώς συρρικνώνεται. Ο ολοκληρωτικός καπιταλισμός διαδίδεται σε όλο τον κόσμο, βοηθούμενος από τις αγορές, τις οικονομικές διασώσεις και τη λιτότητα (χαρακτηριστικά προϊόντα φυσικά και αυτά της φιλελεύθερης δημοκρατίας!).
Nicolas Markatos

ΕΠΟΜΕΝΟ
« Prev Post
ΠΡΟΗΓΟΥΜΕΝΟ
Next Post »

Δημοσίευση Σχολίου

Δημοφιλείς αναρτήσεις 7 ημερών